28 Eylül 2013 Cumartesi

YABANCI DİLLERE TÜRKÇEDEN GEÇEN SÖZCÜKLER



Macarcaya: pite (pide), pasztormany (pastırma), joghurt (yoğurt)…
Bulgarcaya: bardak, basma, duman, atmaca, kazma, çekiç…
İtalyancaya: firmano (ferman), beglierbei (beylerbeyi), giannizzero (yeniçeri)…
Fransızcaya: beghlerbeghi  (beylerbeyi), janicheres (yeniçeri), bassa, (paşa), bairam (bayram), odalisque (odalık)…
Arapça ve Diğer Ortadoğu dillerine: abla, açık, binbaşı, kuzu, ekmek, evet, ayva, orman, tatlı…





TÜRKÇENİN DİĞER DİLLERE ETKİLERİ

Yapılan araştırmalara göre yabancı dillerde 10.000’ in üzerinde Türkçe kelime vardır. Türkçeden en kelimenin ise Ermeniler ile Sırpların aldığı belirlenmiştir. Şu çok ilginçtir ki; Bugün Ermenicede gerek Türkiye Türkçesinden gerek Azerbaycan Türkçesinden alınma Türk dili kökenli yaklaşık 5000 kelime kullanılıyor. Elbette diller arasındaki bu etkileşim karşılıklıdır. Türkiye Türkçesi yazı dilinde de Ermenice kökenli sözcükler vardır.

HANGİ DİLDE NE KADAR TÜRKÇE KELİME VAR
     
Yazı dilimizde yaklaşık 4000 alıntıya karşılık Yunancaya yaklaşık 3000 Türkçe kökenli kelime verilmiştir. Macarcadan aldığımız 18 söze karşılık bu dilde yaklaşık 2000 Türkçe alıntı var. Türkiye Türkçesinde Rusça alıntı 38 iken Rusçadaki Türkçe alıntı yaklaşık 2500’dür. Tüm bunlar Türkçenin komşu milletleri ve kültürleri büyük ölçüde etkilediğini, geniş bir coğrafyaya yayıldığını gösteriyor. 

TÜRKÇENİN ÇEKİM GÜCÜ

      Dillerin başka dillere kelimeler vermesi ve başka dilleri etkileri altına almasının ancak bir çekim gücü haline gelmesiyle mümkün olmuştur. Dilimizin başka dilleri etkileme nedenleri bilimde, teknolojide kaydedeceğimiz gelişme ve ilerlemenin yanı sıra kültür değerlerimizi, sanatımızı, edebiyatımızı dünyaya tanıttığımız ölçüde Türkçenin çekim gücü olma özelliğini sürdürmesi sağlanacaktır. “Türkçe Verintiler Sözlüğü” adlı eseri yayımlayan Profesör Doktor Akalın bu konuda çok çarpıcı çalışmalar sürdürmektedir.

ÖRNEKLER

Türkçe ad türünden kelimelerin yanı sıra diğer dillere fiil türünden kelimeler de vermiştir.

Türkçe başka dillerden kelimeler aldı, ama alıntılarımız içerisinde kök fiiller son derece azdır. Oysa (çakmak, çatmak, kapamak) gibi pek çok diğer kök fiil Türkçeden diğer dillere geçmiştir.

Fiillerin yanı sıra ünlemler hatta deyimler ve atasözleri de Türkçeden diğer dillere geçen söz varlıkları arasında olmuştur. Açık, ada, bacanak, bağlama, çanak, çakal, damga, dolma, düğme, gemi, kapak, kayık, kazan, ocak, sağrı, sayı, sarma, toka gibi kelimeler Türkçenin bu dillere verdiği binlerce kelimelerden yalnızca birkaçıdır. Türkçedeki “açık” sözünün, Farsçada “açig” (ağaçsız ve açık yer, alan); Ermenicede “açik, açiklik” (kır, ova, açıklık yer); Macarcada “açsik” (üzeri açık deniz taşıtı, sandal); Rumencede ”acic” ve “ustuacic” (açık, üstü örtülü olmayan), “bacanak” kelimesinin Yunancada “bacanakis” Sırpçada “bazanak”, Arnavutçada “baxhanak” biçimlerinde kullanılır.

Türkçedeki “bilene bir bilmeyene bin” deyiminin, Ermenicede “bilana bir bilmayana bin”, bunun gibi birçok örnek vardır.    



SONUÇ

Biz Türküz ve dilimiz Türkçedir. Türkçe dünyanın en eski en köklü ve en zengin dillerinden biridir. Kelime türetme bakımından dünyadaki en zengin dildir. Ayrıca yazıldığı gibi okunduğundan gıpta edilen bir dildir. Bilinen en eski 5 dilden biridir. Bugün dünyanın birçok ülkesinde birçok kişi tarafından konuşulan Türkçeye ulu önder Atatürk’ün katkıları oldukça fazladır. Atatürk bir dil bilimci değildir. Ancak dile sadece devlet adamı veya siyasetçi gözüyle de bakmamıştır. Ona göre “dil milleti bir arada tutan en önemli unsurlardan biridir. Türk diline en büyük hizmeti harf inkılabı ve Türk Dil Kurumunu kurmasıdır. Harf İnkılabı ile alfabemizde Latin harflerini kullanmış, Baş Öğretmen olarak halka yeni alfabeyi öğretmiştir. Atatürk’ün bu inkılabı Türkçeyi bir dünya dili Türkiye’yi de bir dünya devleti yapmak adına önemli bir adımdır. Son yıllarda Türkçenin yanlış ve özensiz kullanımının önüne geçmek için hepimize büyük sorumluluk düşmektedir. Bu konuda yazılmış pek çok kitap da mevcuttur, Feyza Hepçilingirler ve Oktay Sinanoğlu'nun Türkçenin önemi üzerine yazdığı kitapları okuduğumuzda bu sorumluluğu daha da çok hissederiz. Yazımızı Yahya Kemal Beyatlı'nın güzel sözüyle bitirelim:
Türkçe ağzımda annemin ak sütü gibidir.

KAYNAKLAR

1.        Türk Dil Kurumu Resmi Web Sitesi,
2.        Wikipedi Sözlük,
3.        Atatürk’ün Dil Yazıları,
4.        Türkçe Verintiler Sözlüğü (Prof.Dr. H. Akalın)
5.         Dil Bilimi, Dil Bilgisi ve Dil Eğitimi Bildirileri 


                                                                                                             Hazırlayan Selin Ö.
                                                                                                                 ÖYG-1, BİLSEM

2 yorum: